SAHAR

Efekti serë është një fenomen natyror që izolon Tokën nga i ftohti kozmik i hapësirës. Ndërsa rrezatimi diellor në hyrje absorbohet dhe ri-emetohet nga sipërfaqja e Tokës si energji me rreze infra të kuqe, gazet serrë në atmosferë parandalojnë që një pjesë e kësaj energjie (nxehtësie) të largohet në hapësirë.

Kjo energji e kapur ne ‘kurthin’ e gazet serrë mbetur ne atmosferen e tokes, e ngroh atë më shumë. Emetimet antropogjene (të shkaktuara nga njeriu) të gazeve serrë po modifikojnë ekuilibrin e energjisë së Planetit midis rrezatimit diellor në hyrje dhe nxehtësisë së çliruar nga Toka përsëri në hapësirë, duke përforcuar efektin serrë dhe duke rezultuar në ndryshime të klimës. E thënë më thjeshtë, sa më shumë gaze serrë ka në atmosferë, më shumë energji mbetet atje, dhe për rrjedhojë aq më shumë rritet temperatura e Tokës. Rritja e temperaturave shkakton më tej ndryshimet klimatike.

Gazet serrë- janë dhjetë gaze serrë që janë më kryesoret; nga këto, avujt e ujit (H2O), dioksidi i karbonit (CO2), metani (CH4) dhe oksidi i azotit (N2O) janë gaze qe rezultojnë atyrshëm.

Perfluorokarburet (CF6, C2F6), hidroflurokarburet (CHF3, CF3CH2F, CH3CHF2) dhe heksafluoridi i squfurit (SF6) janë të pranishëm në atmosferë vetëm për shkak të proçeseve industriale.

Avulli i ujit është gazi serrë më i bollshëm dhe dominues në atmosferë. Përqendrimi i tij varet nga temperatura dhe kushtet e tjera meteorologjike dhe jo drejtpërdrejt nga aktivitetet njerëzore.

CO2 është gazi primar antropogjen me efekt serë, që përbën rreth 78% të kontributit njerëzor të efektit serë ne atmosferen e Tokës.

Rritja e temperaturave në Tokë do të thotë së paku sasi më të madhe avujsh uji në atmosferë, rrjedhimisht më shumë energji e kapur prej tyre që mbetet aty, duke rritur akoma më shumë temperaturat në Tokë.

Duke qenë se këtij efekti i shtohen edhe gaze të tjera si rezultat i proçeseve industriale, zjarreve masive në pyje, kullota e toka të tjera, atëherë energjia e grumbulluar në atmosferën e tokës vjen duke u rritur gjithnjë e më shumë. Më tej, temepraturat më të larta vazhdojnë të kenë efekte direkte në numrin dhe intensitetin e zjarreve, të ulin prodhimet bujqësore dhe mbi të gjitha të shkaktojnë probleme shëndetësore tek popullatat anë e mbanë botës.

Tashmë gjithnjë e më shumë dëgjojmë për ‘valë të nxehtit Afrikan’. Meteorologët kanë vërejtur rritje dramatike të ngjarjeve ekstreme të motit, veçanërisht ‘valët të nxehtit’ duke shkaktuar probleme masive kudo që ato janë të pranishme.

Vit pas viti temperaturat e larta po thyejnë rekorde!

Në qershor dhe korrik 2022, valët e të nxehtit goditën Evropën, Afrikën e Veriut, Lindjen e Mesme dhe Azinë, pasi temperaturat u rritën mbi 40 gradë Celsius në vende të ndryshme dhe thyen shumë rekorde të mëparshme.

Harta në foto tregon temperaturat e ajrit në pjesën më të madhe të hemisferës lindore më 13 korrik 2022. Ajo u prodhua duke kombinuar vëzhgimet me një version të modelit global të Sistemit të Vëzhgimit të Tokës Goddard (GEOS), i cili përdor ekuacione matematikore për të përfaqësuar proceset fizike në atmosfera.

Ndërsa ekziston një model i qartë i një 'vale atmosferike' me vlera të alternuara të ngrohta (më të kuqe) dhe të ftohta (më blu) në vende të ndryshme, kjo zonë e madhe e nxehtësisë ekstreme (dhe thyerja e rekordeve) është një tjetër tregues i qartë se emetimet e gazeve serrë nga aktiviteti njerëzor po shkakton ekstreme të motit që ndikojnë në kushtet tona të jetesës.

Në Evropën Perëndimore, e cila tashmë po përjetonte thatësirë ​​të madhe, vala e të nxehtit nxiti zjarre që shpërthyen në të gjithë Portugalinë, Spanjën dhe disa pjesë të Francës. Në Portugali, temperaturat arritën 45 gradë Celsius më 13 korrik në qytetin Leiria, ku më shumë se 7,400 hektarë jane djegur. Më shumë se gjysma e vendit ishte në alarm të kuq, ndërsa zjarrfikësit duhet te angazhohen per te fikur gjithnje e me shume zjarre.

Në Itali, nxehtësia rekord kontribuoi në shkrirjen e një pjese të akullnajës Marmolada në Dolomite.

Në Mbretërinë e Bashkuar, Zyra e Metologjisë lëshoi ​​paralajmërime për nxehtësi ekstreme pasi temperaturat pritej të vazhdonin të rriteshin, duke thyer ndoshta nivelet më të larta të të gjitha kohërave.

Në Afrikën e Veriut, Tunizia ka pësuar një valë të nxehti dhe zjarre që kanë dëmtuar drithërat e vendit. Më 13 korrik në kryeqytetin e Tunisit, temperatura arriti në 48 gradë Celsius, duke thyer një rekord 40-vjeçar.

Në Iran, temperaturat mbetën të larta në korrik pasi arritën 52 gradë Celsius në fund të qershorit.

Në Kinë, vera ka sjellë tre valë të nxehti që kanë shtrënguar rrugët, kanë shkrirë katranin dhe kanë dalë nga pllakat e çatisë. Observatori Shanghai Xujiahui, ku janë mbajtur të dhënat që nga viti 1873, regjistroi temperaturën e tij më të lartë ndonjëherë: 40.9 gradë Celsius më 13 korrik 2022. Lagështia e lartë së bashku me temperaturat e ngrohta gjatë natës, krijuan kushte potencialisht vdekjeprurëse.

Nxehtësia e tillë ekstreme ka ndikime të drejtpërdrejta në shëndetin e njeriut, si dhe ka pasoja të tjera, duke përfshirë këto zjarre që po ndodhin në Evropë dhe Afrikë, si dhe në Amerikën e Veriut.

Imazhet e Observatorit të Tokës të NASA-s paraqiten këtu nga Joshua Stevens, duke përdorur të dhënat GEOS-5 nga Zyra Globale e Modelimit dhe Asimilimit në NASA GSFC dhe VIIRS të dhënat e brezit ditë-natë nga Partneriteti Kombëtar i Orbitës Polare Suomi./Syri